Bu ciltte, geniş çevreler için tanıdık fotoğrafların yanı sıra bilinmeyen fotoğraflar içermekte. Özel içeriği ve ikonografisi sayesinde Ermeni Soykırımı hakkında bilgiler veren, Osmanlı İmparatorluğu’nda insanlığa ve uygarlığa karşı işlenen suçların reddedilemez kanıtları olan 100 fotoğraf sunulmaktadır.
Ermeni Soykırımı diplomatik raporlar, görgü tanıklarının hikayeleri, anılar ve hayatta kalanların sözlü anlatıklarını dahil olmak üzere on binlerce belgelerle belgelenmişti. Bunların yanısıra Ermeni Soykırımı yıllarında Ermeni ve yabancı fotoğrafçılar tarafından çekilen yüzlerce fotoğraf da özel ve benzersiz kanıtlardır.
Belirli bir bölümü ve anı ölümsüzleştiren fotoğraflar, olgular ve tarihsel olaylar hakkında bireysel olmamak üzere, ortak bir duyusal algılının ve sonuçların oluşması için değerli rol oynuyor ve büyük önem taşırlar. Belgesel malzemeler arasında görsel malzemelerin özel yeri var. Savaşların ve katliamların bölümlerini yansıyan bu fotoğraflar insanlara yüz yıl önceki olaylardan haberdar olmalarına yönelik olmasıyla birlikte, tek bir an da olsa bu olayların tanığı ve kaydedilen anları hissetmelerine imkan verir.
Ermeniler’e karşı işlenen şiddetlerinin ve kitle katliamlarının ilk fotoğrafları özellikle 1894-1896 Hamidiye katliamları döneminde yaygın bir hal aldı. İngiliz resimli “The Graphic” gazetesinin muhabiri tarafından 1895 Erzurum’da gerçekleşen Ermeni katliamlarından bir kaç gün sonra çekilen fotoğraflar basında yayınlanan ilk fotoğraflar oldular ve genellikle ön sayfalar olmak üzere yabancı dergilerde tekrar basıldılar. Bu dönemde Constantinople Ermenileri katliamları ve bunların sonuçlarını yansıtan çok sayıda fotoğraf ve gravür yapıldı.
Ermeni katliamlarını yansıtan fotoğraf koleksiyonları arasında Adana ve Halep vilayetlerinde gerçekleştirilen 1909 Nisan kitle katliamı ve yıkım sahnelerini gösteren fotoğraflar özel bir yer almaktalar. Kilikya zulümleri, Ermeni ve yabancı fotoğrafçılar tarafından olaylardan birkaç gün sonra yüzlerce fotoğraf aracıyla kaydedildiler. Hatta bunlardan bazıları uluslararası posta hizmetleri tarafından kartpostal olarak yayınlandı.
Ermeni Soykırımı, Yahudi Soykırımı ve diğer soykırımlar binlerce fotoğrafla belgelenmişler. Ancak Holokost’un korkunç sahnelerini sunan fotoğraflar çoğunlukla Nazi askerleri tarafından alınmış ve böyle bize ulaşmış, söz konusu Ermeni Soykırımı durumunda, fotoğrafların büyük kısmı Rus ordusunun askerleri ve muhabirlerinin yanısıra Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nda hizmet veren Alman askerler ve memurlar tarafından alınmış.
Bu fotoğraf koleksyonları arasında Alman subayı Armin Wegner, Avusturyalı biyolog Victor Pichman, Norveç misyoner Bodil Byorn, Frenk Danielian’ın koleksiyonları kayda değerler. Soykırımın ölçüsü ve korkunç sonuçları hakkında Danimarkalı Ermenisever Maria Jacobsen ve Karen Jeppe, Suriyeli Ermeni fotoğrafçı Vartan Terunyan ve Yakın Doğu Yardım Komitesi’nin koleksiyonları zengin malzemeleri var.
Yıldan yıla Ermeni Soykırımını, sonuçlarını belgeleyen ve bu trajedik olaylar hakkında bilgiler veren yeni fotoğraflar ortaya çıkmaktadır. İronik olan, Türk katiller kendi kanlı vahşetlerini gösteren fotoğrafların görüntülenmesi için, İmparatorluk çapında neredeyse yeri doldurulamaz Ermeni fotoğrafçıların yardımıların başvuruyorlardı.
Yıllar önce, Ermeni Soykırımı Müze-Enstitüsü’nün koleksiyonunu zenginleştirme ve yeni sergi hazırlamaya yönelik toplama çalışmaları sırasında bu satırların yazarı yeni fotoğrafları bulma ve Müze’nin fotoğraf koleksyonunu orjinal malzemelerle zenginleştimeye başardı. Bu fotoğraflar ne yazık ki ihmal edilmiş ve tedavülden çekilmişdiler. Halbuki bu fotoğraflarda var olan korkunç soykırım sahneleri bize Türk inkarına karşı uzlaşmaz bir mücadele için gerçek kanıtlar ile konuşmaya özel bir fırsat vermekteler.
Ermeni Soykırımı fotoğraf ikonografisi, birimlerinin validasyonu, kaynaklarının doğrulanması ve koordinasyon edilmesine yönelik çalışmalar tartışılacak ayrı bir konudur. Ermeni Soykırımı Müze-Enstitüsü buna yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
Binlerce fotoğraflardan seçilmiş 100 fotoğraf içeren bu kitapta, Ermeni Soykırımı’nın değişik bölümleri ayrınıtılı hikayelerle sunuluyor, böylece okuyuculara Ermeni milletin başına gelen bu korkunç trajedi hakkında daha derin bilgiler edinmeye fırsat sunuyor.
Bu ciltte yer alan fotoğraflar, Türk devleti tarafından Ermeniler’e karşı işlenen soykırım politikasının olağanüstü kanıtlarıdır. Aynı zamanda bu fotoğraflar, vahşice gerçekleştirilmiş bu ağır suçu kınamak ve sonuçlarını kaldırması için düşünmek, konuşmak, işlemek ve gelecekte bu tür suçları önlemek açısından ınkar edilemez ve yadsınamaz kanıtlardır.
