25 Mart Bangladeş Soykırımının anma günüdür. Bu gün 1971 yılında gerçekleşen toplu katliamlrın kurbanlarını anma günüdür. 25 Mart’da, Doğu Pakistan’da (Bangladeş) “searchlight” adını taşıyan askeri operasyonun başlamasıyla Pakistan Bangladeş'in kendi kaderini tayin hakkını bastırmayı hedefledi. Günümüzde 1971’de Pakistan tarafından gerçekleşen Bangladeş Soykırımı hakkında çok az bahsediliyor, ancak o korkunç olayların sırasında dünyanın her yerinde büyük ilgi gördü.

1947 Ağustos ayında, Büyük Britanya'dan Hindistan'ın bağımsızlığıyla, İngiliz Hindistan kolonisinin Hindistan ve Pakistan'a bölünmesine yol açtı. Pakistan, çoğunluğu Müslümanlardan oluşan Hindistan’ın ingiliz bölgesinde yaratıldı; coğrafi ortaklığı ile tamamen bağlantısız.v Sonuç olarak, bu hükümet iki kanattan kuruldu; Batı Pakistan ve Doğu Pakistan, böylece birbirinden Hindistan toprakları ile ayrılmış oluyorlar. Bu kanatlar sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda kültürel olarak da ayrıydılar.

Pakistan'ın iki kanadı arasındaki eşitsizlik sonucundai Doğu Pakistan’da “altı nokta hareketi” meydana geldi, Doğu Pakistan için daha fazla özerklik talep eden Avami liginin lideri Şeyh Mujibur Rahman’ın başkanlığında. Hareketin temel amacı 1966 Bengalli milliyetçi partilerin koalisyonu tarafından sunulmuş altı talebin uygulanmasaydı; Doğu Pakistan’ın Batı Pakistan liderliği tarafından sömürülmese son vermekdi. Batı Pakistanlı liderler, Mujibur'un öne sürdüğü altı noktayı reddetti, ve kendisini bölücülük ile suçladılar.

Batı Pakistan Bangladeş Müslümanlarını ikinci sınıf vatandaş olarak kabul ediyordu. Bangladeş sadece dilini değil aynı zamanda saldırı altında bulunan kültürünü de korumak zorundaydı. Pakistan Merkez Hükümeti, Doğu Pakistan ekonomisinin kontrolünü almak için çeşitli önlemler alıyordu.

1970'lerde Avam Birliği'nin çok büyük bir zafer elde etmiş oıduğu seçimler Pakistan'ın iki kanadı arasındaki gerilim yol açtı, Avam Birliği Doğu Pakistan parlamentosundaki 169 koltuktan 167'sini ele geçirdi. Bu zafer Avamian'ın bir hükümet kurmasını ve Bangladeş'in bağımsızlığını ilan etmesini sağlamaktaydı. Cumhurbaşkanı Yahya Han başkanlığındaki Pakistan liderliği bunu hükümetlerine ve çıkarlarına bir tehdit olarak gördü. Pakistan liderliği Avam Birliği'nin faaliyetlerini yasakladı ve bir savaş yasası ilan etti. 22 Şubat 1971 tarihinde General Jahya Khan şöyle beyan etti: “Onlardan üç milyonu öldür, geri kalanlar elimizden beslenecek”. Soykırım 25 Mart 1971’de başladı. Pakistan hükümeti askeri harekat başlattı, hedefli saldırılar için Bangladeş’de çeşitli lokasyonlar ve insan grupları seçildi. Doğu Pakistan’ın politik ve entelektüel elitlerini yok etmeye çalışıldı. milliyetçi bir propaganda merkezi olan Dakka Üniversitesi saldırıya uğradı. “Searchlight” operasyonu sırasında yüzlerce öğrenci öldürüldü.

Daka katliamının haberleri yayıldığında ve 26 Mart 1971’de Bangladeş bağımsızlığını ilan edildi, Avam Birliği, ülkenin bütün şehirlerinde Şeyh Mujibur Rahman’ın liderliğinde ülkenin bütün şehirlerinde direniş organize etti. Myıs’ın ortalarında Pakistan ordusu şehirleri kontrolünü ele geçirmeyi başardı. Pakistan ordusu saldırıları yalnızca sivil nüfusun kitlesel katledilmesine neden olmakla kalmadı, aynı zamanda kitlesel sürgünlere de yol açtı. Bangladeş Kurtuluş Savaşı'nın ikinci aşamasında (mayıs ortasından eylül ayına kadar) askeri harekatların yanı sıra, Pakistan ordusu geniş çaplı soygun ve kadınlara tecavüzle meşgul oldu. Kurtuluş mücadelesinin ilk aşamasında birçok genç erkek kurban olurken, savaşın ikinci aşamasında kadınlar ve kızlar özel bir hedef haline geldi. Operasyon sırasında sırasında kadınlar ve kızlar aile üyeleri önünde şiddete maruz kaldılar. Savaş sırasında Pakistan ordusu tarafından, çeşitli tahminlere göre, 200.000 - 400.000 Bangladeşli kadın ve kız çocuğu tecavüze uğramış.

Savaş sırasında, Pakistan ordusu ve yerel meslektaşları, çoğunlukla Cemaat-i İslam, Bengalli aydınların koordine edilmiş ölüm infazını gerçekleştirmiş. Dakka Üniversitesi'nin birçok profesör daha savaşın ilk günlerinde öldürüldü. Ancak, en korkunç hedefli cinayet olayları savaşın son günlerinde gerçekleşti. Kurtuluş mücadelesinin üçüncü aşamasında (Ekim ortasından Aralık ortasına kadar) gerilla eylemleri yoğunlaştı ve kurtuluş mücadelesi bir tarafa Pakistan ve diğer tarafdan Hindistan ve Bangladeş arasındaki kısa savaşla doruğa ulaştı. 1971 Kasım ayında, Hindistan Hindular'a asker gönderdi Bengal halkının Batı Pakistan tarafından işlenen soykırıma karşı korunması için. 3 Aralık'ta Hindistan ile Batı Pakistan arasında büyük çaplı bir savaş başladı. Busavaş 16 Aralık 1971’de Pakistan ordusunun yenilgisiyle son buldu.

Pakistan yenilgisinin kaçınılmaz olduğu durumlarda bile soykırım eylemlerine devam etti. Pakistan halkı, her şehirde ünlü aydınları ve profesyonelleri öldürmeye karar verdi; Bengalliları yetenekli insanları mahrum etmek amacıyla. 12 Aralık'tan 14 Aralık'a kadar olan süre zarfında birçok aydın ve uzmanı evlerinden süründürerek yok ettiler. Bu nedenle 14 Aralık, Bangladeş'te şehit aydınlarının günü olarak anılıyor.

Hindu azınlığın temsilcileri de Pakistan ordusu için hedef teşkil ediyordu. Bangladeş soykırımı sırasında, Hindu erkeklerin toplu katliamı ve kadınlara tecavüzler gerçekleşti. Pakistanlı askerler köyden köye Hinduları kovalıyordu. Sadece Haziran 1971’de 4 milyondan fazla Hindu mülteci Hindistan'a göç etti. Budist tapınakları ve Budist rahipleri de saldırılara uğradılar.

Savaştan sonra, Hindistan ordusu aralarında 195 kişinin savş suçuyla yargılandığı 92.000 Pakistan savaş esirini tuttu. Nisan 1974’de Delhi, Bangladeş, Pakistan ve Hindistan arasındaki üçlü anlaşmanın imzalanmasından sonra yargılanmış olan o 195 kişi serbest bırakıldı. Pakistan tarafından bağımsızlığını tanımasına karşılık, Bangladeş, Pakistan'a geri dönmelerine izin verdi. 22 Şubat 1974’de Pakistan, Bangladeş'in bağımsızlığını tanıdı. Bangladeş'in bağımsızlığı için savaşın 9 ayında Pakistanlı askerler ve Cemaat-İslam İslamcı militanlar yaklaşık 3 milyon insan ölümüne neden oldular. 10 milyon insan Hindistan'a göç etti, 30 milyon insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Mayıs 2014’de, Bangladeş'in üçüncü büyük şehri olan Kuhla’da Bangladeş Soykırımının ilk müzesi kuruldu “1971 Soykırım ve İşkence Arşiv ve Müzesi” (1971: Genocide and torture Archive and Museum) adıyla. Şehrin seçimi tesadüfi değildi, öyle ki Kuhla’da eniş çaplı soykırım eylemleri gerçekleştirildi.


Narek Poghosyan
AGMI researcher