07.02.2014

Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած ծագումով Չմշկածագից Արշալույս (Ավրորա) Մարտիկանյանի և նրա կյանքի ոդիսականի պատմությունը մեկն է այն բազմաթիվ տպավորիչ ու զգայացունց պատմություններից, որի միջոցով կարելի է պատմել Հայոց ցեղասպանության ընդհանուր պատմությունը:

Տասնչորս տարեկանում կորցնելով ընտանիքը, որի անդամները գազանաբար սպանվել էին նրա աչքերի առջև, Արշալույսը տարագրության ընթացքում խոշտանգվել ու պատվազրկվել է գերմանացի սպաների կողմից, թուրք և քուրդ պաշտոնյաների ու ցեղապետերի հարեմներում:

Երկու տարվա մղձավանջներից հետո, որոնց միջով տասնչորս տարեկան աղջնակը ստիպված եղավ անցնել, հրաշքով մազապուրծ է լինում և հասնում ԱՄՆ:

Ավրորայի ֆենոմոնը կայանում է նրանում, որ նա չընկճվեց իր կրած ողբերգությունից. նա գիտեր, որ կարևոր առաքելություն ունի` աշխարհին հաղորդակից դարձնել Թուրքիայում` հայերի դեմ իրագործած ոճրագործություններին: Նա փայլուն կերպով իրականացրեց ճակատագրի կողմից իր համար նախախնամված այդ առաքելությունը: Նրա պատմածների հիման վրա 1918թ. ԱՄՆ-ում հրատարակվեց «Հոշոտված Հայաստան» գիրքը, այնուհետև գրքի սյուժեով Հոլիվուդում նկարահանվեց Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող առաջին գեղարվեստական կինոնկարը, որ սցենարի հեղինակն ու գլխավոր դերակատարը հենց ինքը` Արշալույս Մարտիկանյանն էր:

Ֆիլմի ամբողջ հասույթը` 30մլն ամերիկյան դոլար, տրամադրվել է Մերձավոր արևելքում հավաքված 60 հազար հայ որբերի կենսաապահովմանը:

Ավրորա Մարտիկանյանը մահացել է 92 տարեկան հասակում` 1994թ. փետրվարի 6-ին: Կրած զրկանքները և վերապրած ողբերգությունը իրենց անջնջելի հետքն էին թողել այս հայուհու և՛ դեմքին, և՛ հոգում: