28.12.2024


«Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի գործունեությունն ու ծրագրերի իրականացումը շարունակվել է հետևյալ ուղղություններով՝

Գիտահետազոտական և հրատարակչական աշխատանքներ՝
ՀՑԹԻ-ի աշխատակիցները 2024 թ. ընթացքում իրականացրել են հետազոտություններ՝ Հայոց ցեղասպանության պատմության, ցեղասպանության և նախացեղասպանական ժամանակաշրջանում Օսմանյան կայսրության ողջ տարածքում բնակվող հայության կյանքի, թվաքանակի, կրթությանն առնչվող հարցերի վերաբերյալ: Հատուկ ուշադրություն է դարձվել Հայոց ցեղասպանության տարիներին ծավալված մարդասիրական օգնության, որբահավաք ու որբախնամ աշխատանքների և որբանոցային կյանքի, Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների միկրոպատմությունների, որոշակի աշխարհագրական տարածքում ցեղասպանության իրականացման մեթոդների ու դրսևորումների խոր ուսումնասիրությանը, հուշագրությունների, թուրքական մամուլի, ինչպես նաև ցեղասպանության իրագործման արդի սպառնալիքների և այլ խմբերի ցեղասպանությունների պատմության ուսումնասիրության թեմաներին:

Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության ուղղությամբ իրականացվել է բանավոր պատմությունների հավաքագրում՝ աշխատանքային այցերի, դաշտային նյութերի հավաքման ճանապարհով, այդ թվում՝ 66 տեսանյութ և աուդիոնյութ: Հավաքվել է 60 վիդեոպատմություն, ճշգրտվել են 250 հայ հոգևորականների տվյալներ։ Շարունակվել է Մեծ եղեռնի զոհերի ու վերապրողների մասին տվյալների, աուդիոնյութերի, տեսանյութերի, ինչպես նաև արցախահայության բանավոր պատմությունների հավաքագրումը: Բաժնի գործունեության շրջանակներում է իրականացվում «Գիտական ստորաբաժանումների նյութատեխնիկական բազայի արդիականացման» ծրագիրը։

Արցախի, Նախիջևանի և Ադրբեջանի հայության բռնաճնշումների խնդիրների ուսումնասիրության շրջանակում շարունակվել են աշխատանքները՝ Խորհրդային Ադրբեջանում հայերի նկատմամբ խտրականության դրսևորումների, Արցախյան շարժման որոշ դրվագների, Ադրբեջանի կողմից ներկայումս իրականացվող մշակութային ցեղասպանության, Արցախում էթնիկ զտումների ուղղությամբ:

Համեմատական ցեղասպանագիտության ուսումնասիրության ուղղությամբ հետազոտվել են Ցեղասպանության իրագործման արդի սպառնալիքների և Հերերոների ցեղասպանության պատմության թեմաները: Կազմակերպվել են Հոլոքոստի հիշողության, Հույների ցեղասպանության զոհերի, ինչպես նաև ասորի ժողովրդի ցեղասպանության հիշատակին նվիրված «հիշողության շաբաթներ»:

Հայոց ցեղասպանության աղբյուրագիտական ուսումնասիրությունների ուղղությամբ կատարվել են թեմատիկ հետազոտություններ, քննության են ենթարկվել նաև անտիպ տեղեկագրեր, հուշագրություններ: Հրատարակվել է «Հայոց ցեղասպանություն վերապրածների հուշագրություններ» մատենաշարի 14-րդ հատորը: Ընթացքի մեջ են ևս երկու հուշագրությունների խմբագրման ավարտական աշխատանքները:

Համաձայն ԲԿԳ կոմիտեի հետ Հիմնադրամի՝ «Հեռավար լաբորատորիաների հիմնադրման ծրագիր» «Հայոց ցեղասպանության հատուցման հարցը. սահմանելով ազգա¬յին և ﬕջազգային իրավարարության սահմանները» գիտական թեմա-յով դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակում կնքված պայմանագրի՝ դեկտեմ-բերին բացվել է Հայոց ցեղասպանության իրավական ուսումնասիրությունների բաժին, որը կշարունակի ոչ միայն Հայոց ցեղասպանության, այլև Արցախի հայության առջև ծառացած հնարավոր ցեղասպանության կանխարգելման ուղղությամբ իրավական հարցերի ուսումնասիրությունները:

Տպագրական փուլում է Silenced Crime Forcible Child Transfer During the Armenian Genocide (Brill, 2025) https://brill.com/display/title/71069?rskey=8681aM&result=1 ՀՑԹԻ-ի գիտաշխատողների հեղինակությամբ ժողովածուն (խմբ.` Էդիտա Գզոյան): Ընթացքի մեջ է “The Concentration Camps during the Armenian Genocide։ Road to the Death“ (Armenians in the Modern and Early Modern World շարքում I.B. Tauris և Bloomsbury Press 2025/2026) ժողովածուն (խմբ.՝ Պետրոս Տեր Մաթոսյան, Էդիտա Գզոյան), որտեղ ներկայացված են ՀՑԹԻ-ի 10 գիտաշխատողի հոդվածները:

Աշխատակիցների ուսումնասիրությունների գիտական արդյունքները հանրությանն են ներկայացվել հոդվածների, հրապարակումների, գիտական զեկուցումների, ժամանակավոր ցուցադրությունների, հանրային դասախոսությունների, կլոր սեղան-քննարկումների, կրթական ծրագրերի տեսքով:

Տպագրվել են Ցեղասպանագիտական հանդեսի և International Journal of Armenian Genocide Studies-ի հերթական երկուական համարները:

Աշխատանքներ են տարվում ՀՑԹԻ-ի անգլերեն International Journal of Armenian Genocide Studies հանդեսը Scopus և WoS միջազգային գիտատեղեկատվական շտեմարանում ինդեքսավորելու համար:

Աշխատակիցները հրատարակել են՝

ա) 19 գիտական հոդված հայաստանյան և արտասահմանյան ամսագրերում, բ) 5 հոդված Scopus և WOS միջազգային գիտատեղեկատվական շտեմարաններում ինդեքսավորված ամսագրերում, գ) 1 գիտական մենագրություն, դ) 2 հուշագրություն, ե) Հայոց ցեղասպանության թանգարանի պատկերագիրքը (անգլերեն), զ) 5 աշխատություն:

Գիտաշխատողները տարբեր գիտաժողովների շրջանակում ներկայացրել են 34 զեկուցում, որից 22-ը՝ միջազգային, 12-ը՝ հանրապետական գիտաժողովներին: Տարեվերջի դրությամբ տպագրության են հանձնվել 10 հոդված (6 ՄԳՇ և 4 ԲԿԳ), 3 հուշագրություն և 2 գիտական աշխատություն: ՀՑԹԻ-ի կազմակերպած/ համակազմակերպած գիտաժողովները

Հաշվետու տարում կազմակերպվել է 2 գիտաժողով:
ա) Հոկտեմբերի 23-ից մինչև 25-ը կազմակերպվել է “The International Recognition of the Armenian Genocide: Memorial, Political, and Geopolitical Stakes of a Decades-Long Unfinished Struggle” խորագրով եռօրյա միջազգային գիտաժողովը: Համակազմակերպիչներ՝ ՀՑԹԻ, Պուատիեի համալսարանի (Ֆրանսիա) MIMMOC (Mémoires, Identités, Marginalités dans le Monde Occidental Contemporain) լաբորատորիայի կողմից՝ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի, Հայագիտական ուսումնասիրությունների և հետազոտությունների ազգային ընկերակցության (NAASR-National Association for Armenian Studies and Research) և Հայաստանում ֆրանսիական համալսարանի աջակցությամբ։

բ) Մայիսի 30-ից 31-ը կազմակերպվել է «Թուրք-ադրբեջանական հայատյացության շուրջ. միջգիտակարգային մոտեցումներ» խորագրով գիտաժողովը, որին զեկույցներով հանդես եկան 19 հետազոտողներ ՀՑԹԻ-ից, ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտից, Մատենադարանից, Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանի արևելագիտության ինստիտուտից և Վերլուծական հոգեբանության հայկական ասոցիացիայից:

Հաշվետու տարում կազմակերպվել են նաև գիտական այլ միջոցառումներ:

ա) Մարտին 12-ին Գերմանիայի Ֆրիդրիխ-Ալեքսանդրի անվան Էռլանգեն-Նյուռնբերգի համալսարանի հետ համատեղ կազմակերպվել է «Երիտթուրքերից մինչև նացիստներ. միջազգային քրեական արդարադատության ակունքներում» խորագրով կլոր սեղան-քննարկում:
բ) Մայիսի 23-ին և 24-ին ՀՑԹԻ հիմնադրամի և Մաքս Վեբեր հիմնադրամի Վրաստանի մասնաճյուղի հետ համատեղ կազմակերպվել է «Համընդհանուր պատմություն» [Global History] խորագրով միջոցառումների շարք, որին մասնակցել են հատուկ այս ծրագրի համար ընտրված հայ և վրացի ուսանողներ ու երիտասարդ գիտաշխատողներ:
գ) Դեկտեմբերի 11-ին կազմակերպվել է սեմինար-քննարկում՝ նվիրված «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի ընդունմանը (Հայաստանի հրեական համայնքի և Երևանի պետական համալսարանի՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Ցեղասպանությունների և այլ զանգվածային հանցագործությունների կանխարգելում» ամբիոնի համագործակցությամբ):
դ) ՀՑԹԻ-ի տնօրենն ապրիլին զեկուցումով հանդես է եկել Եվրոպական խորհրդարանում տեղի ունեցած Commemorating Armenian Genocide. The road to modern day displacement միջոցառմանը` Prevention at Stake: 109 Years Since the Armenian Genocide զեկույցով, դեկտեմբերին՝ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի կազմակերպած միջոցառմանը՝ The Armenian Genocide: A Century of Unwavering զեկույցով:
ե) Նոյեմբերի 6-ից մինչև 8-ը ՀՑԹԻ-ի տնօրեն Էդիտա Գզոյանը և Համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի գիտաշխատող Ռեգինա Գալուստյանը Համբուրգում և Պոտսդամում հանդես են եկել «Հայոց ցեղասպանության իրավական և գաղափարախոսական ասպեկտները» թեմայով դասախոսություններով: Միջոցառումն անցկացվել է Արևելյան Եվրոպայի Մաքս Վեբեր հիմնադրամի, Հելմուտ Շմիդտի համալսարանի, Համբուրգի հուշահամալիրների և ուսումնական կենտրոնների հիմնադրամի և Պոտսդամի Լեփսիուսհաուզի հետ համագործակցությամբ:
զ) Սեպտեմբերի 30-ից հոկտեմբերի 2-ը ՀՑԹԻ-ի երիտասարդ գիտաշխատողներ Սաթենիկ Մաթոսյանը, Աննա Կազարյանը և էքսկուրսավար Էլեն Հակոբյանը զեկուցումներով մասնակցել են Թբիլիսիում տեղի ունեցած Global History Series եռօրյա միջազգային աշխատաժողովին, որը կազմակերպել էր Վրաստանում Մաքս Վեբեր հիմնադրամի մասնաճյուղը:

Գիտական ուսումնասիրություններին ուղղված դրամաշնորհներ
Հաշվետու տարում ՀՑԹԻ-ի գիտաշխատողները ստացել են 3 գիտական դրամաշնորհ.
ա) ԲԿԳ կոմիտեի «Հասարակական գիտությունների, հայագիտության և հումանիտար գիտությունների բնագավառներում հետազոտություններ - 2024» ծրագրի շրջանակում «Համակենտրոնացման ճամբարները Հայոց ցեղասպանության տարիներին» եռամյա թեմատիկ ծրագիրը:
բ) ԲԿԳ կոմիտեի «Ասպիրանտների և երիտասարդ հայցորդների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր-2024» -ի շրջանակում «Հայ կանանց դիմադրության ձևերը Հայոց ցեղասպանության տարիներին» ծրագիրը:
գ) ԵԳԱԾ «Հասարակական, հայագիտական և հումանիտար ոլորտներում հետազոտությունների մրցույթ»-ի շրջանակում «Խորհրդային Ադրբեջանի ժողովրդագրական և խտրական քաղաքականությունը Լեռնային Ղարաբաղում. էթնիկական զտում» վերնագրով ծրագիրը:
Այլ դրամաշնորհներ`
դ) ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատան դրամաշնորհը (01.10.2024- 30.09.2025) Documenting History: Preserving Oral Histories of Armenians from Nagorno-Karabakh («Փաստագրելով պատմությունը. Լեռնային Ղարաբաղի հայերի բանավոր պատմությունների պահպանում») թեմայով:
ե) Նորվեգիայի Արտաքին գործերի նախարարության Վրաստանի (համատեղությամբ նաև Հայաստանի) դեսպանատան դրամաշնորհը՝ Հայոց ցեղասպանության ականատես, նորվեգացի միսիոներուհի Բոդիլ Կատարինե Բյոռնի ձեռագիր հուշերը և նամակները (նորվեգերեն շուրջ 1000 ձեռագիր էջ) անգլերեն թարգմանության և հրատարակության համար:

2024 թ. շարունակվում է ԲԿԳ կոմիտեի երկու դրամաշնորհային ծրագիր՝
ա) «Հեռավար լաբորատորիաների հիմնադրման ծրագիր»՝ «Հայոց ցեղասպանության հատուցման հարցը. սահմանելով ազգային և ﬕջազգային իրավարարության սահմանները» գիտական թեմայով:
բ) «Գիտական ստորաբաժանումների նյութատեխնիկական բազայի արդիականացման» ծրագիր:

2024 թ. ավարտվել է ԲԿԳ կոմիտեի դրամաշնորհային երեք ծրագիր՝
ա) «Երիտասարդ գիտաշխատողների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր - 2022»-ի շրջանակներում երկու ծրագիր:
բ) Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության պայմանագրային (թեմատիկ) ֆինանսավորման մեկ ծրագիրը:

ԲԿԳ կոմիտեի դրամաշնորհային տարբեր ծրագրերի մրցույթներին ներկայացվել է 3 թեմատիկ, 1 նպատակային ծրագրի հայտ:

Գիտացուցադրական աշխատանքներ՝
Այս ուղղությամբ կազմակերպվել է 4 ժամանակավոր, 1 շրջիկ և 1 առցանց ցուցադրություն.
ա) Մարտի 21-ին Ֆրանկոֆոնիայի երկամսյակին նվիրված «Pro Armenia. քեզ համար, Հայաստան» ցուցադրություն,
բ) Մարտի 21-ին Ֆրանկոֆոնիայի երկամսյակին նվիրված «Հայոց ցեղասպանությունը ֆրանսահայ արվեստագետների գործերում» խորագրերով ցուցադրություն,
գ) Ապրիլին 23-ին «Հայ կինը՝ ցեղասպանության զոհ և հերոս» խորագրով ցուցադրություն,
դ) Մայիսի 25-ին Հույների ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումների շրջանակում ցուցադրություն,
ե) Հոկտեմբերի 23-ին Բեյրութի Հայկազյան համալսարանի հիմնադրման 70-ամյակի առիթով «Օսմանյան կայսրության հայկական վարժարանների հետքերով. ուսյալ ազգի վկայագրերը» խորագրով առցանց ցուցադրություն:
զ) Պատրաստվել է Հայոց ցեղասպանության թանգարանի մշտական ցուցադրության “Documenting the Crime: the Armenian Genocide in Words and Images” խորագրով ամփոփ, շրջիկ անգլերեն տարբերակը (20 խորագիր):

Գիտակրթական աշխատանքներ՝
ա) Հայկական և արտասահմանյան մասնագետների տարբեր կրթական հաստատությունների ուսանողների, ինչպես նաև կազմակերպվել են 6 դասախոսություններ (Դյուսելդոլֆի համալսարանի ուսանողների, Քյոլնի Ուրսուլինեն ռեալական դպրոցի աշակերտների, ՀՀ ԱԳՆ դիվանագիտական դպրոցի 3 տարբեր խմբերի մասնակիցների, Հայաստանում ամերիկյան համալսարանի ուսանողների համար):
բ) ՀՑԹԻ-ի և The Genocide Education Project-ի միջև կնքված փոխըմբռնման հուշագրի հիման վրա երրորդ անգամ հուլիսի 7-ից մինչև 13-ը կայացել է ամերիկյան «Genocide Education Project» կազմակերպության հետ իրականացվող ամերիկացի 15 ուսուցիչների վերապատրաստման ծրագիրը:
գ) «Շոա» հիմնադրամի The Institute for Visual History and Education- ի հետ IWalk հեռախոսային հավելվածում «Այց ցեղասպանության հուշահամալիրներ» հատվածում ավելացվել է Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր բաժինը:
դ) Հուլիսի 16-ից մինչև 18-ը կազմակերպվել է հայոց պատմություն դասավանդող ուսուցիչների համար մշակված «Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում» VI եռօրյա ամառային դպրոցը, որին մասնակցել են հայոց պատմություն և հասարակագիտություն առարկաների շուրջ չորս տասնյակ ուսուցիչ Երևանից և մարզերից:
ե) Տարվա ընթացքում «Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում» կրթական ծրագրի շրջանակներում ՀՑԹԻ-ի գիտաշխատողներն ընթերցել են 45 դասախոսություն՝ Երևանի 21 և մարզերի 24 կրթական հաստատությունների միջին և ավագ դասարանների 1029 (Երևանի 580 և մարզերի 449) աշակերտ-ուսանողների համար:
զ) Հունիսին ՌԴ «Տնտեսագիտության բարձրագույն դպրոց» ազգային հետազոտական համալսարանի [Национальный исследовательский университет «Высшая школа экономики] հումանիտար ֆակուլտետի 9 ուսանող իր պրակտիկան անցկացրել է Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտում:
է) Երևանի Շառլ Ազնավուրի անվան մշակույթի և արվեստի պետական քոլեջի Լուսանկարչական գործ մասնագիտության ուսանողներն իրենց պրակտիկան անցկացրել են ՀՑԹԻ-ում, որի շրջանակում անգլերենով և ռուսերենով տեսաձայնագրվել է թանգարանի մշտական ցուցադրությունը:

Գիտական կադրերի պատրաստման աշխատանքներ՝
ա) ՀՑԹԻ-ի առկա ասպիրանտուրա է ընդունվել 2 հոգի,
բ) ՀՑԹԻ-ի 1 ասպիրանտ, 1 հայցորդ և 1 գիտաշխատող պաշտպանլ են իրենց ատենախոսությունները:

Գիտական արխիվների ձեռքբերում և փորձի փոխանակում՝
Վերջին տարում գիտահետազոտական աշխատանքներն առավել ակտիվացնելու ուղղությամբ ՀՑԹԻ-ն նախաձեռնել է տարբեր երկրների արխիվների ուսումնասիրության աշխատանքներ:
ա) ՀՑԹԻ-ի գիտաշխատողները գործուղվել են Թբիլիսի, ուսումնասիրել Թբիլիսիի Ազգային արխիվում և Վրաստանի Ազգային պառլամենտական գրադարանում պահվող Հայոց ցեղասպանությունից հետո հայ գաղթականների և որբերի Կովկասում տեղաբաշխման, հումանիտար կազմակերպությունների գործունեության, ինչպես նաև Կովկասի փոխարքայության՝ արտաքին քաղաքականության հայերին վերաբերող փաստաթղթերը և Բաքվում 1914-1918 թթ. լույս տեսած ռուսալեզու թերթերը:
բ) Գործուղում է կազմակերպվել նաև Նյու Յորք` ուսումնասիրելու Նյու Յորքի հանրային գրադարանի Մանհեթենի գլխավոր մասնաճյուղում պահվող Ռաֆայել Լեմկինի արխիվային հավաքածուն, ինչպես նաև Նյու Յորքում գտնվող Հրեական պատմության կենտրոն և «Կոլումբիա» համալսարանի Հազվագյուտ գրքերի ու ձեռագրերի գրադարանի թեմատիկ նյութերը:
գ) Ժնևի Ազգերի լիգայի և Կարմիր խաչի արխիվներից գործուղման ընթացքում ձեռք է բերվել շուրջ 3000 փաստաթուղթ:
դ) Գործուղում է կազմակերպվել Սանկտ Պետերբուրգի պետական արխիվ, Ռուսաստանի ակադեմիայի արխիվի Սանկտ Պետերբուրգի մասնաճյուղ և Ռուսաստանի ազգային գրադարան, ձեռք է բերվել շուրջ 2300 փաստաթուղթ։ ե) Աշխատանքներ են սկսվել նաև ռուսալեզու և օսմաներեն աղբյուրների ձեռքբերման ուղղությամբ:
զ) 2024 թ. հունվարին թանգարանային ցուցադրությունների կազմակերպման, փորձի փոխանակման նպատակով՝ Վարշավայի Մերոշևսկի կենտրոնի (Centrum Mieroszewskiego) հրավերով կազմակերպվել է մեկշաբաթյա գործուղում, որի ընթացքում ՀՑԹԻ հիմնադրամի 5 աշխատակիցներ այցելել են Մերոշևսկի կենտրոն, Պիլեցկի ինստիտուտ, ինչպես նաև Լեհաստանի գիտությունների ակադեմիայի փիլիսոփայության և սոցիոլոգիայի, քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտներ և գիտահետազոտական այլ հաստատություններ, հանդիպել են մի շարք մասնագիտական թանգարանների (Գդանսկի Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի, Վարշավայի Կատընի, Վարշավայի ապստամբության) աշխատակիցների հետ և ծանոթացել ցուցադրություններին: Այցելության ընթացքում մասնակցել են կլոր-սեղան քննարկումների, ինչպես նաև քննարկվել են հետագա համագործակցության ուղղությունները:
է) 2024 թ. հոկտեմբերին Մարսել կատարած գործուղման ընթացքում ՀՑԹԻ-ի աշխատակիցներն այցելել են ARAM ասոցիացիա, ծանոթացել այնտեղ պահվող Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ արխիվային նյութերին, ինչպես նաև բանավոր պատմություններ հավաքել տեղի վերապրածների ժառանգներից:

Թանգարանային աշխատանքներ՝
ա) 2024 թ. դեկտեմբերի 15-ի դրությամբ Հայոց ցեղասպանության թանգարանն ունեցել է 72.909 այցելու (57.833 օտարերկրացի, 15.076 տեղացի, այդ թվում` հանրապետության և սփյուռքի ուսումնական հաստատությունների 10.020 աշակերտ և ուսանող):
բ) Հուշահամալիր և թանգարան այցելել է 65 պաշտոնական պատվիրակություն, Հիշողության պուրակում տնկվել է 5 արծաթափայլ եղևնի, վերատնկվել՝ երկուսը:
գ) Թանգարան-ինստիտուտի էքսկուրսավարները և գիտաշխատողները անցկացրել են 1.884 էքսկուրսիա՝ հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն:
դ) Ավարտվել են աուդիգիդերի ֆրանսերեն և ռուսերեն տեքստերի ձայնագրման աշխատանքները: Ընթացքի մեջ են անգլերեն տարբերակի ձայնագրման աշխատանքները:
ե) Շարունակել է համագործակցությունը On Point կազմակերպության հետ՝ «Հայ կինը՝ ցեղասպանության զոհ և հերոս» ժամանակավոր ցուցադրությունները վիրտուալ դարձնելու ուղղությամբ:

Գիտաֆոնդային աշխատանքներ՝
Հաշվետու ժամանակահատվածում ՀՑԹԻ թանգարանային ֆոնդը համալրվել է հետևյալ կերպ`

ա) ՀՑԹԻ-ին նվիրաբերբել է 312 առարկա: Արժեքավոր ձեռքբերումներ են հունահայ Կարամանայան ընտանիքին Օսմանյան կայսրությունում պատկանող գույքի սեփականության փաստաթղթերը, Մուսա լեռան հերոսամարտի բնօրինակ լուսանկարները, Սողոմոն Թեհլիրյանի անտիպ օրագրությունը և ինը լուսանկարը, ինչպես նաև Լիբանանի Ղազիրի որբանոցի հայ որբուհիների 1920-ական թթ. գործած գորգը:
բ) Ֆոնդային գնահատող հանձնաժողովի որոշմամբ թանգարանային ֆոնդում գրանցվել է 630 առարկա, գիտաօժանդակ ֆոնդում` 873 առարկա, արխիվային ֆոնդում` 245 առարկա:
գ) «Հայկական գանձարան» էլեկտրոնային շտեմարան մուտքագրվել և խմբագրվել է 571 առարկա, հաստատվել` 246-ը։
դ) Աշխատանքային գործունեության շրջանակներում ՀՀ Ազգային արխիվում ֆոնդերի աշխատակիցներն իրականացրել են թեմատիկ հավաքչական աշխատանքներ:
ե) Թանգարանային ֆոնդերի և աշխատակիցները մասնակցել են նաև ոլորտին առնչվող վերապատրաստումներին և սեմինար-քննարկումների:

Գիտական գրադարանի հիմնական արդյունքներ՝
ա) ՀՑԹԻ-ի գիտական գրադարանը համալրվել է 2.300 գրադարանային միավորով:
բ) Թանգարանային ֆոնդի հաշվառումից դուրս են եկել ու գիտական գրադարան են տեղափոխվել, հաշվառվել ու գրադարանի գույքահամար են ստացել 9.632 գիրք: Աշխատանքներն ամփոփված են, տեղափոխված միավորները բաշխվել են համապատասխան վեց բաժիններում, ճշգրտումներից հետո գրանցվել համապատասխան բաժնի էլեկտրոնային մատյաններում:
Գրադարանի աշխատակիցները նույնպես մասնակցել են ՀԱԳ հիմնադրման 105 ամյակին նվիրված «Ժառանգության պահպանություն՝ հանուն կայուն ապագայի» միջազգային գիտաժողովին, ինչպես նաև ներթանգարանային ցուցադրությունների կազմակերպման աշխատանքներին:

Թվայնացման և մուտքագրման աշխատանքներ՝
ա) Գեղարվեստական ձևավորում են ստացել ՀՑԹԻ-ի երկու ժամանակավոր և մեկ շրջիկ ցուցադրություն։ Մշակվել և գեղարվեստական ձևավորում են ստացել ՀՑԹԻ-ի հրատարակությունները, շուրջ 450 պաստառ, վկայագիր, հրավիրատոմս, բուկլետ, շնորհակալագիր և այլն:

բ) Ավարտվել է ՀՑԹԻ-ի գիտական ֆոնդերի հուշերի ամբողջական թվայնացումը, ինչը աշխատակիցներին ու մասնագետ ընթացողներին հնարավորություն է ընձեռել տրամադրելու բացառապես թվային տարբերակները:
գ) Թվայնացվել է ՀՑԹԻ-ի թանգարանային ֆոնդերում գտնվող բաժինների բնօրինակ ու կրկնօրինակ շուրջ 820 նյութ (լուսանկարներ, վկայականներ, ձևաթղթեր, բացիկներ, գրքերի կազմեր և այլ նյութեր):
դ) Թվայնացվել է ՀՑԹԻ-ի թանգարանային ֆոնդերի 8400 (ներառյալ դարձերսը) լուսանկար։
ե) Մուտքագրվել է ՀՑԹԻ-ի գիտական ֆոնդերի 23 հուշագրություն` ընդհանուր 1283 էջ:
զ) Իրականացվել են ՀՑԹԻ-ի կայքէջի և ֆեյսբուքյան էջի թարգմանություններ՝ անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն և թուրքերեն, թարգմանվել են ՀՑԹԻ-ի կազմակերպած ցուցադրությունների, միջազգային գիտաժողովների, ֆոնդերի հավաքածուներին առնչվող նյութեր:

Միջազգային և հայաստանյան համագործակցություն՝
ա) Շարունակվում է 2023 թ. Հայագիտական հետազոտությունների զարգացման և աջակցության «Անիվ» հիմնադրամի հետ կնքված համագործակցությունը, որի շրջանակում տպագրվելու են համատեղ աշխատություններ:
բ) Շարունակվում է 2023 թ. ՀՑԹԻ-ի և Հայ իրավաբանական միության (Armenian Bar Association /ՀԻՄ) միջև ստորագրված փոխըմբռնման հուշագրի շրջանակում Արցախի հայ բնակչության բռնի տեղահանման և ադրբեջանցիների կողմից իրագործված հանցագործությունների ուսումնասիրությունը, ինչպես նաև Բաքվի, Սումգայիթի, Կիրովաբադի (Գանձակի) հայության շրջանակներում հարցազրույցների և փաստահավաք աշխատանքներ իրականացումը:
գ) Շարունակվում է Լեփսիուսհաուզ-Lepsiushaus Potsdam միջև գործող համագործակցությունը, որի շրջանակում Գերմանիայում կազմակերպվել են դասախոսություններ: 2025 թ. նախատեսվում է կազմակերպել համատեղ գիտաժողով:
դ) Շարունակվում է Ֆրանսիա Պուատիեի համալսարանի (MIMMOC (Mémoires, Identités, Marginalités dans le Monde Occidental Contemporain) լաբորատորիայի հետ համագործակցությունը` 2024 թ. սեպտեմբերի գիտաժողովի նյութերը տպագրելու ուղղությամբ:
ե) Համագործակցություն պայմանագիր է կնքվել Վ. Բրյուսովի անվան պետական համալսարանի հետ, որի շրջանակներում նախատեսվում է իրականացնել աուդիոգիդերի տեքստերի և The Armenian Genocide: Illustrated Catalogue -ի չինարեն և կորեերեն թարգմանություններն ու ձայնագրությունները:

Գիտատեղեկատվական-իրազեկման աշխատանքներ՝
ա) Հիմնադրամի պաշտոնական կայքէջը թարմացվել է ամենօրյա կարգով, պատրաստվել, մշակվել ու տեղադրվել են տեղեկություններ ՀՑԹԻ-ի գործունեության, պաշտոնական պատվիրակությունների, տարաբնույթ միջոցառումների, գիտաժողովների, հայտարարությունների և այլնի մասին:
բ) Ավարտվել են նոր կայքի վերջնական նախապատրաստման աշխատանքները:
գ) Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի կայքում ներկայացվել է 212 հրապարակում, որոնք դրվել են նաև ՀՑԹԻ ֆեյսբուքյան օգտահաշվում: X-ի օգտահաշվում արվել է 32, ինստագրամյան՝ 56, տելեգրամյան՝ 68 հրապարակում։
դ) Հաշվետու ժամանակահատվածում ՀՑԹԻ-ի կայքէջն ունեցել է 2.915․858 դիտում, ինչը նախորդ տարվա համեմատ աճել է մոտավորապես 680.000-ով:
ե) Նշված ժամանակահատվածում ՀՑԹԻ-ի ֆեյսբուքյան օգտահաշվի հրապարակումներն ունեցել են 363․793 դիտում, ֆեյսբուքյան օգտահաշվին հետևում է 24.190 օգտատեր:
զ) Կազմակերպվել են գրքերի շնորհանդեսների և ֆոնդային նյութերի հանձնման, ինչպես նաև հիշատակի 17 միջոցառում, 8 մեթոդաբանական սեմինար և արտասահմանյան խոշոր լրատվամիջոցների մասնագետների հետ չորս հանդիպում-քննարկում: է) ՀՑԹԻ-ի աշխատակիցները ՀՑԹԻ-ի գործունեության, ինչպես Հայոց ցեղասպանությանն առնչվող տարբեր գիտական թեմաներով հայկական և միջազգային մամուլին, հեռուստատեսությանը, ռադիոյին տվել են շուրջ 60 հարցազրույց, մասնակցել են տարբեր քննարկումների:

«Ծիծեռնակաբերդ» զբոսայգու տարածքի սպասարկում՝
ա) Կատարվել են «Ծիծեռնակաբերդ» զբոսայգու տարածքի (շուրջ 100 հա) պահպանման, մաքրման, ոռոգման, ծառերի խնամքի, մշակման, նոր ջրագծերի անցկացման, աղբահանության, խոտքաղի, ծառերի պրոֆիլակտիկ բուժման և սնուցման, ձնամաքրման աշխատանքներ։ Աշխատակիցներն իրականացրել են նաև թանգարանային կառույցների սպասարկման և շինվերանորոգման մի շարք աշխատանքներ։
բ) Ուկրաինայի հայ համայնքի միջոցներով տնկվել են շուրջ 500 եղևնի և փշատերև ծառ: