13.03.2023


Եղիշե Չարենցն այն եզակիներից էր, որի գրիչը երբեք չի լռել: Պոետը հենց Հայոց ցեղասպանության տարիներից էր սկսել խոսել հայ ժողովրդի պատմության շրջադարձային փուլի՝ 19-րդ դարավերջի և 20-րդ դարասկզբի ազգային կյանքի, կուսակցությունների և Հայոց ցեղասպանության գեղարվեստական վերլուծության մասին։

1915 թ. երիտասարդ բանաստեղծ Չարենցը զինվորագրվում է, միանում Գրիգոր Ավշարյանի գլխավորած կամավորական 6-րդ ջոկատին և հասնում մինչև Վան՝ միանալու ռուսական զորքին:

Պատերազմի ճանապարհներին տեսած ու ապրած իրական սարսափները պատանի բանաստեղծին հիշեցնում են Դանթեի դժոխքը և հենց այդ տպավորություններով էլ գրում է «Դանթեական առասպել»-ը։

«Դանթեական»-ը դառնում է 1914-1918 թթ. Աշխարհամարտի առաջին և ամենացնցող արձագանքը հայ գրականության մեջ:

Ինչո՞ւ է երազն այս աշխարհավեր
Կախվել մեր գլխին այսպես կուրորեն,
Ինչո՞ւ են սփռում այսքան ցավ, ավեր,
Հողմերը այս չար ե՞րբ պիտի լռեն:
Եվ ո՞վ է լարում այսպիսի դավեր-
Ու կյանքը դարձնում նզովյալ գեհեն:

Հետագայում Չարենցը պետք է պատգամեր սերունդներին հավերժ միասնական լինել. «Ո՜վ հայ ժողովուրդ, քո միակ փրկությունը քո հավաքական ուժի մեջ է»:

Ինեսա Ստեփանյան
ՀՑԹԻ Վ. Դադրյանի անվան համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի գիտաշխատող