Մկրտչյանների ընտանիքը Արևմտյան Հայաստանի Խարբերդի նահանգի Մեզրե քաղաքից էր: Թովմաս և Եսթեր Մկրտչյաններն ունեին վեց զավակ՝ Երվանդը, Զենոբը, Արսենը, Արաքսին, Արմինեն և Ալիսը: Ընտանիքի հայրը՝ Թովմաս Մկրտչյանը, բողոքական հովիվ էր, 1896 թվականից աշխատում էր Եգիպտոսի Բրիտանական Արևելյան հյուպատոսության ծառայությունում, ինչի շնորհիվ էլ կարողանում է խուսափել ձերբակալությունից ու աքսորից:

1915 թ. հունիսին եղավ Խարբերդի հայության տեղահանության հրամանը: Զենք հայտնաբերելու պատրվակով սկսվում են համատարած խուզարկությունները, ձերբակալությունները, թալանն ու խոշտանգումները: Եսթերին իր զավակների հետ հաջողվում է ապաստան գտնել տեղի ամերիկյան միսիոներության շենքում: Մի օր էլ Մկրտչյանների տան վրա փակցվում է «աքսոր»-ի թուղթը: Եսթերը հիշում է, թե ինչպես էին ոստիկաններն ու հարևան թուրք կանայք անխնա թալանում տարիներով ստեղծած իրենց ունեցվածքը: Նա օգնության հույսով դիմում է Խարբերդում գերմանական հյուպատոսության ներկայացուցչին, սակայն մերժում ստանալով՝ հուսահատ դիմում է կայմակամին: Վերջինիս կրոնափոխ լինելու պահանջը կտրականապես մերժվում է Եսթերի կողմից: Նրան հաջողվում է համոզել կայմակամի կնոջը միջնորդել ամուսնուն, որ հավատափոխ լինելու պահանջը փոխարինվի գումարով: Միսիոներների օգնությամբ անհրաժեշտ գումարը հավաքվում է: Քրդական հագուստով կերպարանափոխվելով՝ Արսենի, Ալիսի ու փոքրիկ Արմինեի հետ Եսթերը թաքնվում է Մեզրեի հիվանդանոցում, իսկ Երվանդն ու Զենոբը փակվում են իրենց տան երկուսուկես մետր խորությամբ գետնափորում: Շուտով թուրք ոստիկանները հայեր գտնելու պատրվակով պաշարում են հիվանդանոցի շենքը, խուզարկում այն: Այստեղ թաքնված հայ կանայք ու երեխաներ կային, որոնցից շատերին հիվանդանոցի բժիշկներից մեկը ապաստան է տալիս իր տանը՝ նախապես տեղեկանալով թուրքերի մտադրության մասին: Եսթերին, սակայն չի հաջողվում թաքնվել. նա ձերբակալվում է, սակայն շուտով ամերիկյան հյուպատոսի միջնորդությամբ ազատ է արձակվում:

Բազում փորձություններ հաղթահարելով, այդ թվում և տիֆի համաճարակը, (որով հիվանդացել էին Արաքսին ու Զենոբը) Եսթերը զավակների հետ հասնում է Դերսիմ, ապա՝ Էրզրում, որտեղից գաղթում է Թիֆլիս: Զրկված լինելով տարրական կենսապայմաններից՝ Եսթերը երեխաներին ժամանակավորապես հանձնում է որբանոցի խնամքին, ինքը փորձում գումար հայթայթել: Որոշ ժամանակ անց նավով անցնում են Մեծ Բրիտանիա (Լիվերպուլ), որտեղից էլ՝ ԱՄՆ: Ցեղասպանությունից հրաշքով փրկված Մկրտչյանների ընտանիքը 1919 թ. վերջնականապես հաստատվում է Միացյալ Նահանգներում, ուր այժմ էլ ապրում են նրանց ժառանգները:

1918 թ. Լոնդոնում հայերենից թարգմանությամբ լույս է տեսնում Եսթեր Մկրտչյանի «From Turkish Toils: The Narrative of an Armenian Family’s Escape» վերնագրով գիրքը («Թուրքիոյ Գեհենէն. hայ ընտանիքի մը հրաշալի փախուստը», Աղեքսանդրիա, 1918 թ.), որը սկզբնաղբյուրային նշանակություն ունի Խարբերդի հայերի տեղահանության և կոտորածների վերաբերյալ:

Եսթեր Մկրտչյանը գրում է. «Ընդհանուր առմամբ երեք հազարից ավել ընտրյալներ ձերբակալվեցին, որոնք խարբերդի հայության սերուցքն էին։ Այդ մարդկանց մեջ էր նաև Խարբերդի նահանգի Հայոց առաջնորդ Պսակ վարդապետը։ Ճանապարհին` Պագր-Մատենի մոտ, այդ անիծյալ օձապտույտ ձորի մեջ, բոլորին սպանեցին։ Ոմանց վրա քարյուղ լցնելով` ողջ-ողջ այրեցին, ուրիշներին գնդակով, սուրով, կացնով և քարերով սպանեցին ու ջախջախեցին։ Ետ դառնալով՝ իրենց բոլոր ոճիրների մասին են պատմել նրանց ուղեկցող ոստիկանները։ Նրանք մեծ զվարճությամբ պատմել էին նաև առաջնորդ Պսակ վարդապետի սպանությունը, ում ոտքերից կախելով ծառից` քերթել և մորթազերծ էին արել»։

Եսթեր Մկրտչյանը վկայում է, որ իր ընտանիքը միակն էր ողջ Խարբերդում, որին հաջողվեց անկորուստ վերապրել ցեղասպանությունը: