16.05.2023


2023 թ. մայիսի 13-15-ը տեղի ունեցավ «Երեխաներն ու ազգը. երեխաների բռնի տեղափոխումը և ցեղասպանության կոնվենցիան պատմական և արդի լույսի ներքո» [Children and Nation: Forcible Child Transfer and Genocide Convention Through Historical and Contemporary Lenses] խորագրով եռօրյա միջազգային գիտաժողովը:

Գիտաժողովին բացման խոսքով հանդես եկավ ՀՑԹԻ տնօրեն, պ.գ.դ. Հարություն Մարությանը. «Կա հայտնի ձևակերպում՝ «Երեխաները մեր ապագան են»։ Հրաշալի գաղափար է։ Այս հանգամանքը, սակայն, գիտակցում էին ոչ միայն բարի կամքի տեր մարդիկ, այլ նաև տոտալիտար, ավտորիտար ռեժիմների ղեկավարները։ Տոտալիտար ռեժիմների պարագայում, որպիսիք էին 20-րդ դարում երիտթուրքական և նացիստական ռեժիմները, կամ զանգվածաբար ոչնչացնում էին թիրախավորված ժողովրդի մատաղ սերունդին, կամ նրանց փորձում էին ձուլել իրենց շարքերում»:

Ներկաներին ողջունեցին նաև գիտաժողովի համակազմակերպիչներ Կանադայի մարդու իրավունքների թանգարանի համակարգող Ֆելիքս Բերրին և Ավստրալիայի Դեակին համալսարանի Ժամանակակից հետազոտությունների խմբի ներկայացուցիչ, ցեղասպանագետ Դոննա Լի Ֆրիզը: Նրանք երկուսն էլ նշեցին, որ ուրախ են, որ այս գիտաժողովն իրականություն դարձավ, քանի որ այն նախատեսված էր դեռևս 2020 թ., սակայն COVID-19-ի համավարակով պայմանավորված հետաձգվեց:

Այնուհետև ելույթ ունեցավ ՀՑԹԻ գիտական աշխատանքների գծով փոխտնօրեն, պ.գ.թ. Էդիտա Գզոյանը, որն իր խոսքում շեշտեց, որ թեև միջազգային հանրությունը դեռևս 1948 թվականին ոչ ասաց ցեղասպանություններին, սակայն մենք դրանց ականատես ենք լինում մինչև հիմա. «Այսօր մեր աչքի առաջ Արցախի հայերի նկատմամբ տեղի է ունենում ցեղասպանություն հյուծման միջոցով: Ցավոք, միջազգային հանրությունը համարժեք գնահատական չի տալիս, չի կատարում իր ստանձնած պարտավորությունը կանխելու ցեղասպանությունը, ինչն ազատ գործելու հնարավորություն է տալիս հանցագործին: Նման գիտաժողովների միջոցով մենք պետք է մշտապես ուշադրության կենտրոնում պահենք ցեղասպանության խնդիրը՝ այդ մասին հիշեցնելով նաև միջազգային հանրությանը»:

Գիտաժողովին մասնակցում էին ցեղասպանագիտության և հարակից ոլորտների ավելի քան քսան մասնագետներ Հայաստանից, ԱՄՆ-ից, Կանադայից, Ավստրալիայից, Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունից, Իսպանիայից:

Գիտաժողովի առաջին օրը գումարվեց երեք նիստ, ներկայացվեց 10 զեկույց: Օրվա հիմնական զեկուցողներն էին Նյու Յորքի քաղաքային համալսարանի Հոլոքոստի, ցեղասպանության և մարդկության դեմ հանցագործությունների ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն Դեբորա Դըվորքը և Հոլոքոստը վերապրած Մաքս Էրիենը:

Գիտաժողովի երկրորդ օրը գումարվեց երեք նիստ, ներկայացվեց 11 զեկույց:

Զեկույցների և զեկուցողների մասին մանրամասն տե՛ս՝ https://childandnationconf.am:

Նույն օրը մասնակիցներն այցելեցին Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր, շրջեցին Հայոց ցեղասպանության թանգարանում և ծանոթացան «Մելքոնը չէր կարող Նեջիբ լինել... Երեխաների բռնի տեղափոխումը Հայոց ցեղասպանության տարիներին» ժամանակավոր ցուցադրությանը:

Գիտաժողովի երրորդ օրը մասնակիցներն ամփոփեցին գիտաժողովի արդյունքները: Որոշվեց գիտաժողովի զեկուցողների մասնակցությամբ ստեղծել հատուկ հետազոտական խումբ, որը պետք է շարունակաբար զբաղվի զանգվածային բռնությունների ընթացքում երեխաների հետ կապված տարբեր հարցերի ուսումնասիրությամբ, ունենա տարեկան հանդիպում-քննարկումներ, նաև՝ կազմակերպի միջազգային գիտաժողովներ: Հետազոտական խմբի գլխավոր կենտրոնը լինելու է Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտը: