17.12.2022


Դեկտեմբերի 12-13-ին Երևանում տեղի ունեցավ «Ընդդեմ ցեղասպանության հանցագործության» 4-րդ գլոբալ ֆորումը՝ «Ցեղասպանության կանխարգելումը նոր տեխնոլոգիաների դարաշրջանում» խորագրով: «Նորագույն տեխնոլոգիաների չարարկումը և ցեղասպանության ռիսկը» պանելային քննարկման շրջանակներում «Արհեստական բանականության սպառնալիքները զանգվածային սպանությունների և ցեղասպանության իրականացման գործում» զեկույցով հանդես եկավ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի՝ Վ. Դադրյանի անվան համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի գիտաշխատող, պ.գ.թ. Նարեկ Պողոսյանը։ Ստորև ներկայացնում ենք նրա ելույթը.

«Հարգելի գործընկերներ, Ձեր ուշադրությունը ցանկանում եմ հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ տեխնոլոգիաները զարգանում են մեծ արագությամբ և կարող են գերազանցել մարդկանց գործունեությանը տարբեր ոլորտներում: Այն մասնավորապես վերաբերում է արհեստական բանականությանը, որն արդեն բարդ առաջադրանքներ է կատարում ավելի արագ և արդյունավետ, քան մարդիկ:

Արհեստական բանականության կիրառումը հսկայական օգուտներ է խոստանում մարդկությանը, բայց մյուս կողմից՝ այն բերում է բազմաթիվ վտանգներ։ Չնայած արհեստական բանականությունը գտնվում է դեռ իր զարգացման սկզբնական փուլում, սակայն վտանգները կապված են ոչ միայն մոտակա և հեռավոր ապագայի զարգացումների, այլև առկա իրավիճակի հետ։

Ներկայումս ամենամեծ վտանգը ինքնավար զենքերն են, որոնք կարող են օգտագործվել որոշակի ազգային, կրոնական և ռասայական խմբերի թիրախավորման համար, քանի որ արհեստական բանականությամբ հագեցած այս զենքերը թույլ կտան արագ բացահայտել այդ խմբերին պատկանող մարդկանց և անհրաժեշտության դեպքում ոչնչացնել նրանց:

Եվ հատկապես վտանգավոր է դրոնների օգտագործումը, որոնց ստեղծման փորձերը կարող են իրականացվել մասնավոր հաստատություններում սահմանափակ բյուջեով և համեմատաբար կարճ ժամանակահատվածում: ՄԱԿ-ի՝ անցյալ տարվա զեկույցում ասվում էր, որ Թուրքիան օգտագործել է ամբողջովին ինքնավար «Kargu-2» անօդաչու թռչող սարքերը՝ Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ փախած զինվորներին ոչնչացնելու համար: Եվ ուշագրավ է, որ Ադրբեջանը ներկայումս ցանկանում է այդպիսի տեխնոլոգիաներ ձեռք բերել Թուրքիայից։

Հաշվի առնելով ինքնավար զենքերի հնարավոր վտանգները՝ տեխնոլոգիական ոլորտի առաջնորդները նամակներ են գրել ՄԱԿ-ին՝ կոչ անելով քայլեր ձեռնարկել՝ կանխելու ինքնավար զենքերի մշակումը, որոնք գործում են առանց մարդու վերահսկողության: Իսկ հոկտեմբերին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում առաջին անգամ աշխարհի 70 պետություններ մարդասպան ռոբոտների վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն ընդունեցին։ Չնայած որ մահացու ռոբոտների խնդրի շուրջ միջազգայնորեն համաձայնեցված անհրաժեշտ մեխանիզմներ, կանոններ կամ սահմանափակումներ դեռևս գոյություն չունեն, սակայն այս հարցը հրատապ լուծում է պահանջում։

Արհեստական բանականության առաջընթացը ներուժ ունի նաև ապակայունացնելու ողջ համացանցային լրատվական էկոհամակարգը, և սոցիալական ցանցերը կարող են դառնալ դրա առաջին զոհը։ Սոցիալական մեդիան կարող է լուրջ գործիք ծառայել էթնիկ, ռասայական և կրոնական փոքրամասնությունների դեմ ցեղասպանական քարոզչություն իրականացնելու համար։

Իսկ արհեստական բանականությամբ օժտված չաթ-բոտերն ընդունակ են վնասակար և նույնիսկ ցեղասպանական տեղեկատվություն տարածել։ Մեծ ռիսկ կա նաև, որ արհեստական բանականության գործիքների օգտագործմամբ կեղծ վիդեո տեսանյութերի՝ մասնավորապես դիպֆեյքերի, տարածումը կօգտագործվի ատելության խոսքի խթանման համար։

Այսպիսով, մարդկության համար հրատապ է դարձել ստեղծել համապատասխան իրավական մեխանիզմներ՝ հիմնված մարդու իրավունքների պաշտպանության և էթիկական չափանիշների վրա՝ կանխելու արհեստական բանականության կիրառմամբ ցեղասպանության և զանգվածային սպանությունների իրագործման հնարավոր վտանգները»։