18.11.2016


Ամերիկացի հայտնի դերասան Չարլի Չապլինի առաջին լիամետրաժ ֆիլմը` «Փոքրիկը» ֆիլմը, որում հանդես է գալիս 5 տարեկան Ջեկի Կուգանը, ընդգրկվել է համաշխարհային կինոյի պատմության մեջ։ Սակայն քչերը գիտեն, թե փոքրիկն ինչ դեր է ունեցել Հայոց ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած հայ երեխաների փրկության գործում։

Չարլի Չապլինի «Փոքրիկը» կինոժապավենն իր տեղը գրավեց համաշխարհային կինոյում, իսկ ֆիլմի գլխավոր հերոս Ջեկի Կուգանն էլ իր դերն ունեցավ Հայոց ցեղասպանության ժամանակ հրաշքով ողջ մնացած հայ մանուկների փրկության գործում։ «Չարլի Չապլինը փոքրիկ Ջեկիին առաջին անգամ տեսել է թատրոնի բեմում։ Տղայի խաղն այնքան է հիացրել նրան, որ որոշել է նկարահանել իր «Փոքրիկը» ֆիլմում», — Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի աշխատակից Աստղիկ Եդիգարյանը։

«Փոքրիկը» ֆիլմի էկրանավորումից հետո Ջեկին հանրաճանաչ դարձավ` իր խաղով ու մանկական գրավչությամբ գերելով ամերիկացիներին։ Այն ժամանակ արդեն ստեղծվել էր Մերձավոր Արևելքի օգնության ամերիկյան կոմիտեն, որն օգտվեց փոքրիկի համբավից ու նրան ներգրավեց բարեգործական գործունեության մեջ։

«ԱՄՆ-ի ողջ տարածքում Կուգանի մասնակցությամբ ստեղծվեցին հագուստի և «Նեսթլե» կաթնամթերքի հավաքման կետեր, որտեղ փոքրիկ Ջեկիի կանչով հազարավոր ամերիկացի երեխաներ օգնություն էին բերում», — ասաց Եդիգարյանը։ Նրա խոսքով` այդ գործում կարևոր դեր խաղաց Ջեկիին վստահելու գործոնը։ Եթե չլիներ փոքրիկը, միայն կոմիտեի ուժերով գուցե հնարավոր չլիներ այդքան օգնություն հավաքել կարճ ժամանակահատվածում։

1925 թվականին օգնությունը նավով տեղափոխվեց Հունաստան, որտեղ հանգրվան էին գտել հայ հազարավոր որբուկները։

«Ջեկին հայ և հույն երեխաներին անձամբ բաժանեց օգնությունը, որը հավաքվել էր հետևյալ կարգախոսով` «մեկ տուփ խտացրած կաթը կարող է մեկ երեխայի կյանք փրկել»», — պատմեց Եդիգարյանը։

Թանգարանում պահվող լուսանկարը վկայում է, որ Հունաստանից վերադառնալուց հետո Ջեկիին ընդունել է Նյու Յորքի քաղաքապետը։

Բազմաթիվ հրապարակումներից կարելի է հասկանալ, որ անկախ այն հանգամանքից, որ Ջեկիի հայրն է մտածել նրան բարեգործության մեջ ներգրավելու մասին, այնուհանդերձ տղան հաճույքով է զբաղվել այդ գործով` խորապես գիտակցելով, որ երեխաների կյանք է փրկում։

Ցեղասպանությունից փրկված հայերին օգնություն ցուցաբերելու համար Մերձավոր Արևելքի օգնության ամերիկյան կոմիտեն ստեղծվել էր Օսմանյան կայսրությունում ԱՄՆ դեսպան Հենրի Մորգենթաուի առաջարկով։

Սկզբում այն կոչվում էր Հայերի օգնության կոմիտե, 1915 թվականի նոյեմբերին ստացավ «Հայաստանի և Սիրիայի օգնության ամերիկյան կոմիտե» անվանումը և չորս տարի անց` 1919 թվականին, ԱՄՆ Կոգրեսի որոշմամբ` վերանվանվեց Մերձավոր Արևելքի օգնության ամերիկյան կոմիտե։

Կոմիտեի հիմնադիրներից են նաև Քլիվլենդ Դոջը, Ջեյմս Բարտոնը, Չարլզ Քրեյնը և ուրիշներ։ Կոմիտեի հետ համագործակցել են բազմաթիվ միսիոներներ։ Գործել է մինչև 1930 թվականը և 15 տարվա գործունեության ընթացքում անգնահատելի աշխատանք է իրականացրել` հարյուրավոր երեխաների կյանք փրկելով։

Լաուրա Սարգսյան, Sputnik