19.05.2024


1994 թ. փետրվարի 24-ին Հունաստանի Հանրապետության խորհրդարանը մայիսի 19-ը հայտարարեց Հույների ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր, որը կապված է Մուստաֆա Քեմալի Սամսուն հասնելու հետ։ Հույների ցեղասպանությունը ոգեկոչվում է նաև սեպտեմբերի 14-ին՝ կապված 1922 թ. Զմյուռնիայի հայերի և հույների կանխամտածված բնաջնջման, ապա՝ քաղաքի հրկիզման հետ։ Պոնտոսի հույների դեմ իրագործված ցեղասպան քաղաքականությանը զոհ գնաց շուրջ 353 000 հույն, հազարավոր հույներ հարկադրաբար իսլամացան, իսկ նրանք, ովքեր հրաշքով վերապրեցին՝ ապաստան գտան Հունաստանում և աշխարհի ամենատարբեր երկրներում։

Վերապրողների վկայություններ

Կոնստանդին Սկացիրիս
Ծնողներս սպանվեցին: Մի ավազակ ճանկեց քրոջս՝ Կատերինային, և ուսերի վրա դրած՝ տարավ: Ես հետապնդեցի նրան, մինչ եղբայրս հուսահատ կռվում էր խանութի անկյունում: Ես ամենուրեք նրան էի փնտրում [….]: Հետո մի նավավարից տեղեկացա, որ նրան փրկել էին ամերիկացի նավաստիները, սակայն չիմացա, թե ո՞ր շոգենավով էր հեռացել:

Ֆիլիո Հայդեմենու
Երկու օր ու գիշեր մնացինք ափին կանգնած՝ սպասելով որևէ նավակի: Հազա-րավոր մարդիկ՝ առանց հույսի և ծայրահեղ աղքատության մեջ, անտարբեր դարձած աչքերով, սիրելիների մահվան ցավից արյունաքամվող սրտերով[.…]: Սայլերի վրայից դատարկում էին մեռած մարմինները[.…]: Երեկոյան թուրքերն սկսեցին բռնաբարել և նողկալի արարքներ գործել այն կանանց նկատմամբ, որոնց գտնում էին:

Թեհմինե Մարտոյան, պ.գ.թ.
ՀՑԹԻ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի ավագ գիտաշխատող