20.04.2022


Այսօր Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի գիտաժողովների սրահում մեկնարկեց «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի «Հայոց ցեղասպանության դասավանդման մարտահրավերները 21-րդ դարում» խորագիրը կրող եռօրյա գիտաժողովը:

Գիտաժողովին բացման խոսքով հանդես եկավ ՀՑԹԻ տնօրեն Հարություն Մարությանը: «Մենք հասկացանք, որ խնդիր կա ուսուցիչների համար, մեզ համար, մեթոդաբանության տեսանկյունից, և այս գիտաժողովը կոչված է անդրադառնալու այդ հարցերին: Հայաստանյան իրականության մեջ սա թերևս առաջին նման գիտաժողովն է: Արտերկրից ժամանած հեղինակավոր գիտնականների հետ քննարկումների միջոցով մենք ցանկանում են պատկերացում կազմել, թե ինչպես է դասավանդվում ցեղասպանությունների թեման օտար երկրներում` հայկական և ոչ հայկական միջավայրում` նկատի ունենալով այն փաստը, որ օտարերկրյա մասնագետները ներկայացնում են հիմնականում այն ազգերը, որոնք ևս տարբեր ժամանակներում ենթարկվել են ցեղասպանության»,- նշեց նա:

Ողջույնի խոսքով հանդես եկավ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Ժաննա Անդրեասյանը: «Հանրակրթական հաստատություններում ցեղասպանության թեմայի դասավանդման մարտահրավերներին նվիրված գիտաժողովը այսօր առավել քան արդիական է։ Հուսանք, որ այս քննարկումը ուշացած չի լինելու, ավելին` լինելու է մի քննարկում, որը թույլ կտա մեզ ավելի պարզ պատկերացնել առարկայի դասավանդման լավագույն ռազմավարությունները մեր առջև այսօր կանգնած մարտահրավերի պայմաններում»,- իր խոսքում նշեց նա:

Գիտաժողովի բացման արարողությանը հաջորդեց «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի կազմակերպած «Հայկական վարժարանների հետքերով. ուսյալ ազգի վկայագրերը» խորագրով ժամանակավոր ցուցադրության բացումը, որի նպատակն է ավելի քան մեկդարյա հեռավորությունից վեր հանել ու ներկայացնել Արևմտյան Հայաստանում, Կիլիկիայում և Օսմանյան կայսրության հայաբնակ վայրերում գործող շուրջ 2000 հայկական կրթօջախի երբեմնի բեղուն գործունեությունը, որն ընդհատվեց Հայոց ցեղասպանության հետևանքով: Այդ հաստատությունները, չնայած Օսմանյան կառավարության գործադրած շարունակ հետապնդումներին ու բռնություններին, ոչ միայն չեն դադարեցրել իրենց գործունեությունը, այլև տասնամյակներ շարունակ մեծ հաջողություններ են արձանագրել՝ զգալի ներդրում ունենալով կայսրության կրթության, գիտության և մշակույթի զարգացման ոլորտներում:

Ցուցադրությանը բացման խոսքով հանդես եկան «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի տնօրեն, պ.գ.դ. Հարություն Մարությանը և ՀՑԹԻ ցուցադրությունների կազմակերպման պատասխանատու Սեդա Պարսամյանը:

ՀՑԹԻ տնօրենն իր խոսքում նշեց. «Հայերը, չունենալով պետություն և անընդհատ գտնվելով օսմանյան հալածանքների ներքո, այնուամենայնիվ կարողացան կրթական զարգացած համակարգ ունենալ Օսմանյան կայսրությունում, ինչին ականատես կլինեք՝ տեսնելով մեր նոր ժամանակավոր ցուցադրությունը»:

Սեդա Պարսամյանը նշեց. «Ցուցադրությունը հնարավորություն է ընձեռում ավելի քան մեկդարյա հեռավորությունից պատկերացում կազմելու ոչ միայն տվյալ հաստատության գործունեության, դասավանդման մեթոդների, ուսուցչա-աշակերտական կազմի, դասավանդվող առարկաների և այլ հարցերի վերաբերյալ, այլ նաև վեր է հանում արևմտահայ դպրոցի, կրթական գործի կազմակերպման, կրթադաստիարակչական համակարգի հետ կապված բազմակողմանի հարցեր»:

Տասնվեց խորագրային պանելից կազմված երկլեզու (հայերեն և անգլերեն) ժամանակավոր ցուցադրության մեջ ներկայացված են շուրջ երեք տասնյակ բնօրինակ ավարտական վկայականներ, լուսանկարներ, դասագրքեր, դպրոցական պարագաներ, որոնք ձեռք են բերվել ինչպես հայաստանյան, այնպես էլ սփյուռքում գործող տարատեսակ հաստատությունների արխիվներից, թանգարաններից, գրադարաններից, ինչպես նաև մասնավոր հավաքածուներից: Ներկայացված բնօրինակ վկայականներում կարևոր տեղ են զբաղեցնում Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի ֆոնդերում պահվող մեկ տասնյակից ավելի վկայագրերը, ինչպես նաև ուղեկցող փաստագրական հարուստ նյութը, որոնք փաստացի վկայություններն են Օսմանյան կայսրության հայկական վարժարանների երբեմնի գոյության:

Ցուցադրության մեջ իրենց վկայագրերով տեղ են գտել արևմտահայ այնպիսի հայտնի կրթօջախներ, ինչպիսիք են՝ Կարինի (Էրզրում) «Սանասարեան» (1881-1915 թթ.), Վանի «Երամեան» (1878-1915 թթ.), Վասպուրականի կեդրոնական/կենտրոնական (1881 թ.), Խարբերդի Ազգային կեդրոնական/կենտրոնական կամ Թլկատինցու (1887-1915 թթ.), Սեբաստիայի «Արամեան» (1895-1914 թթ.), Այնթապի ազգային «Հայկանուշեան» (1877-1915 թթ.), Կեսարիայի «Կյումշեան» (1826-1915 թթ.) և այլ վարժարաններ:

Ցուցադրության մեջ առանձին բաժին է նվիրված Կ.Պոլսի հայկական վարժարաններին, որոնցում ուսում են առել Հայոց ցեղասպանությանը զոհ դարձած արևմտահայ հայտնի մտավորականներ: Ավարտական վկայականներից մի քանիսը պատկանում են արևմտահայ հայտնի մտավորականներին՝ Ռուբեն Սևակ, Դանիել Վարուժան, Միսաք Մեծարենց (Մեծատուրյան), Թադեոս Մանկասարյան, Ռաֆայել Շիշմանյան:

Առանձին բաժնով ներկայացված են նաև կայսրության միսիոներական դպրոցները՝ «Արմենիա»՝ հետագայում՝ «Եփրատ» քոլեջը (1878-1915 թթ.) Խարբերդում, Այնթապի, Ադաբազարի «Հայուհեաց» բարձրագույն (1885-1915 թթ.) վարժարանը, Տարսոնի Սուրբ Պողոս ինստիտուտը (1888-1915 թթ.), Պարտիզակի բարձրագույն վարժարանը, Սեբաստիայի ուսուցչական ամերիկյան դպրոցը «Normal School»-ը (1880-1915 թթ.) և ուսուցչական քոլեջը (“Teachers’ College” 1912-1915 թթ.), որոնցում հայ աշակերտները զգալի թիվ են կազմել:

Ազգային կրթօջախներից բացի՝ հայերը մեծ թիվ էին կազմում նաև կայսերական պետական հաստատություններում, որոնցից մի քանիսի վկայականները ներկայացված են ցուցադրության մեջ:

Ժամանակավոր ցուցադրությունը և գիտաժողովը ֆինանսավորվել են ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության և Գիտության կոմիտեի կողմից:

Ցուցադրությունը գործելու է մինչև 2022 թվականի սեպտեմբերի 10-ը: