Home Map E-mail
 
Eng |  Հայ |  Türk |  Рус |  Fr  

Հիմնական էջ
Նորություններ
Առաքելություն
Տնօրենի ուղերձը
Կապ մեզ հետ
Նախօրեին
Հայոց պատմություն
Լուսանկարներ
Մտավորականներ
Հայոց ցեղասպանություն
Ցեղասպանություն
Հայոց ցեղասպանության մասին
Ժամանակագրություն
Լուսանկարներ
100 պատմություններ
Քարտեզագրում
Մշակութային ցեղասպանություն
Հիշի՛ր
Վավերագրեր
Ամերիկյան
Անգլիական
Գերմանական
Ռուսական
Ֆրանսիական
Ավստրիական
Թուրքական

Հետազոտում
Մատենագիտություն
Վերապրողներ
Ականատեսներ
Միսիոներներ
Մամուլ
Մեջբերումներ
Դասախոսություններ
Ճանաչում
Պետություններ
Կազմակերպություններ
Տեղական
Արձագանք
Իրադարձություններ
Պատվիրակություններ
Էլ. թերթ
Հոդվածներ
Գիտաժողովներ
Օգտակար հղումներ
   Թանգարան
Թանգարանի մասին
Այցելություն
Մշտական ցուցադրություն
Ժամանակավոր
Օն լայն  
Շրջիկ ցուցադրություններ  
Հիշատակի բացիկներ  
   Ինստիտուտ
Գործունեությունը
Հրատարակություններ
ՀՑԹԻ հանդեսներ  
Գրադարան
ՀՑԹԻ հավաքածուները
   Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Պատմությունը
Հիշողության պուրակ
Հիշատակի օր
 

Armenian General Benevolent Union
All Armenian Fund
Armenian News Agency
armin
armin
armin
armin
armin




Նորություններ

ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴԻ ՀՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐԻ ՕՐԻՆԱԿՈՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԸ ՈՐՊԵՍ ՈՒԽՏԱՏԵՂԻ ԵՎ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԱՆԻՇ


22.12.2017


Memorial

Ծիծեռնակաբերդի Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Հայ ժողովուրդը, ցեղասպանության հետևանքով սփռվելով ողջ աշխարհով մեկ, գրեթե ամենուր կառուցեց իր ապրած ողբերգությունը հավերժացնող հուշարձաններ: Ցեղասպանությունը խոր վերք թողեց հայ ժողովրդի հոգեբանական կերտվածքի վրա, բերեց կոլեկտիվ ու պատմական հիշողության նոր շերտի առաջացմանը, որն աչքի էր ընկնում խոր զգացմունքայնությամբ ու տևական ազդեցությամբ:

Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող առաջին հուշարձանը կանգնեցվել է 1919 թ. Կ. Պոլիսի Թաքսիմ հրապարակի հարևանությամբ` Փանգալթ թաղամասի Սուրբ Հակոբ ‎հայկական գերեզմանատան տարածքում։ 1922 թ. Կ. Պոլսի օկուպացիայի ընթացքում հուշարձանն ապամոնտաժվել է և հետագայում անհետացել դեռևս չպարզված հանգամանքներում (նկ.1):

Աշխարհի 40-ից ավելի երկների շուրջ 200 քաղաքներում տեղի հայ համայնքի ջանքերի շնորհիվ կառուցված ավելի քան 300 հիշատակի հուշարձանները համդիսանում են որպես ուխտատեղի և պատմական հիշողության խորհրդանիշ հայության համար: Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի հուշարձանները հիմնականում մոնումենտալ, հաստոցային և դեկորատիվ քանդակագործությանը պատկանող խաչքարեր, հուշաքարեր, տապանաքարեր, հուշաղբյուրներ կամ հուշարձաններ են: Այս ժամանակահատվածում կանգնեցվել են նաև յուրօրինակ ճարտարապետությամբ և դիզայնով առանձնացող բազմաթիվ հուշակոթողներ, կառուցվել` եկեղեցիներ և մատուռներ:

Հիշատակի հուշարձանների շարքում առանձին տեղ է զբաղեցնում 1967 թ. Երևանում կառուցված Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը (հեղինակներ` Արթուր Թարխանյան, Սաշուր Քալաշյան): Այն իր ազդեցիկ և տպավորիչ կառույց լինելու շնորհիվ դարձել է Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի խորհրդանիշը: Հաջորդող 50 տարիների ընթացքում կառուցվել են շուրջ երկու տասնյակ հուշարձաններ, որոնք իրենց ճարտարապետության մեջ կրում են Ծիծեռնակաբեդի հուշահամալիրի կառուցման եռատարր հորինվածքի սկզբունքը կամ որոշ նման ճարտարապետական լուծումներ:

Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի կառուցմանը զուգընթաց Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշահամալիր կառուցվեց նաև ԱՄՆ-ի Կալիֆորնիա նահանգի Մոնթեբելլո քաղաքում: 1965 թ. Հայոց ցեղասպանության 50-ամյակի առթիվ Լոս Անջելեսի հայ համայնքը որոշեց կառուցել հուշահամալիր, որը պետք է հանդիսանար զոհերի հիշատակը հարգելու մշտական վայր։ Հուշահամալիրի բացումը տեղի է ունեցել 1968 թ. ապրիլին: Այն կառուցված է սպիտակ բետոնից և իրենից ներկայացնում է իրար միացված 23 մետր բարձրությամբ ութ կամարից բաղկացած շինություն: Սա Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված ամենամեծ հուշահամալիրն է ԱՄՆ-ում (նկ.2): Հիշատակի հուշարձանների շարքում կարելի է առանձնացնել Տորոնտոյի (Կանադա, նկ. 3) և Սպահանի (Իրան, նկ. 4) հուշակոթողները, որոնք կառուցվել են Ծիծեռնակաբերդի և Մոնթեբելլոյի հուշահամալիրների դիզայնի համադրությամբ:

Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի նմանությամբ է կառուցվել Ֆրեզնոյի Սան Խոակին հարթավայրում տեղակայված հուշարձանը, որի բացման և օծման արարողությունը տեղի է ունեցել 2015 թ. ապրիլի 24-ին: Հուշարձանը բետոնից և տուֆից է, ունի ինը սյուներ, որոնք խորհրդանշում են Հայաստանի վեց նահանգները, Կիլիկիան, Սփյուռքը և Հայաստանի Հանրապետությունը։ Առաջին սյունն ունի 5,8 մ. բարձրություն, վերջինը` 4,6, որը խորհրդանշում է 1915 թվականը։ Հուշարձանի սյուների վրայի կիսատ լուսապսակը խորհրդանշում է Ցեղասպանության հետևանքով առաջացած ճեղքը և հայ ժողովրդի միասնությունը (նկ. 5):

2015-ի հունվարին ԱՄՆ Նևադա նահանգի Քլարկ վարչական շրջանը որոշում ընդունեց Լաս Վեգասի «Սանսեթ փարք» զբոսայգում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան կառուցել, որի բացումը տեղի ունեցավ 2015 թ. նոյեմբերի 14-ին: Հուշարձանը կառուցվել է Հայ-ամերիկյան մշակութային միության միջոցներով: Այն Ծիծեռնակաբերդի հուշարձանի նմանօրինակն է, փոքր չափերով։ Հուշարձանը բաղկացած է 12 քարե սալերից, որոնք խորհրդանշում են Հայոց ցեղասպանության ժամանակ տեղահանված 12 հայաբնակ բնակավայրերը (նկ. 6):

Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի կոնաձև դամբարանի և հուշասյան էլեմենտները մեկտեղված օգտագործվել է նաև Մարսելում տեղադրված Մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակի հուշարձանում։ Հուշարձանի կառուցման աշխատանքները սկսվել են 1970 թ, մայիսի 31-ին, հիմնարկեքի առաջին քարը տեղադրել է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Առաջինը։ Հուշարձանի բացումը տեղի է ունեցել 1973 թ.(նկ. 7): Մարսելում` “1915 ապրիլ 24” պողոտայի սկզբնամասում և Մոնպելիեում (Ֆրանսիա) ևս երկու հուշարձան է կառուցվել Ծիծեռնակաբերդի մոտիվներով (նկ. 8, նկ. 9):

Իրենց ճարտարապետությամբ և մասշտաբներով Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրին առավել մոտ են Կարակասում (Վենեսուելա) և Բուենոս Այրեսում (Արգենտինա) կառուցված հուշահամալիրները (նկ. 10, նկ. 11):

Հայ համայնքի ջանքերով և միջոցներով կառուցված հարյուրավոր հուշարձաններից Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի մոտիվներով են ներշնչված Վիեննայի (Ավստրիա, նկ.12) Կորդովայի (Արգենտինա, նկ.13), Սանտյագոյի (Չիլի, նկ.14), Թեհրանի (Իրան, նկ.15), Լաթաքիայի (Սիրիա, նկ.16), Դեր Զորի (Սիրիա) Բերիո Հայոց թեմի և Բերիո հայ համայնքի հովանավորությամբ (նկ.17), Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության և Բերիո հայ համայնքի հովանավորությամբ (նկ.18) կառուցված կոթողները:

Հայաստանի Հանրապետության բոլոր մարզերում և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքում կան Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող 60-ից ավելի հուշարձաններ, որոնցից Ծիծեռնակաբերդի նմանությամբ կարելի է առանձնացնել Վեդիի հուշահամալիրը: Հուշարձանը կառուցվել է Հայոց ցեղասպանության 75-ամյա տարելիցին (նկ.19):


Տաթևիկ Ղալթաղչյան, ՀՑԹԻ գիտաշխատող





1. Օսմանյան կայսրություն, Կ. Պոլիս, 1919թ., «Ապրիլի 11-ի սգո հանդես» հանձնախմբի նախաձեռնությամբ


2. ԱՄՆ, Կալիֆորնիա, Մոնթեբելլո, 1968թ., հեղինակ` Հրանտ Աղբաբյան


3. Կանադա, Տորոնտո, 1985թ., հեղինակ` Տիգրան Դաքեսյան, կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով


4. Իրան, Սպահան, 1975թ., հեղինակներ` Ա. Աճեմյան և Ե. Սաբունչյան, կառուցվել է Նոր Ջուղայի հայ համայնքի և Ե. Սաբունչյանի հովանավորությամբ


5. ԱՄՆ, Կալիֆորնիա, Ֆրեզնո, 2015թ. Սան Խոակին հարթավայրում, հեղիկանկ` Փոլ Հալաջյան


6. ԱՄՆ, Նևադա, Լաս Վեգաս, 2015թ., Քլարկ վարչական շրջանի նախաձեռնությամբ և Հայ-ամերիկյան մշակութային միության միջոցներով


7. Ֆրանսիա, Մարսել, 1973թ., հեղինակ` Թ. Ռաստքելենյան, կառուցվել է հայ համայնքի և Մարսելի քաղաքապետարանի հովանավորությամբ


8. Ֆրանսիա, Մարսել, 2006թ., հուշարձանը տեղակայված է 1915 ապրիլ 24 պողոտայի սկզբնամասում



9. Ֆրանսիա, Մոնպելիե, 1986թ., հեղինակներ` Է. Սարգսյան և Կլոդ Ստրակ, կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով



10. Վենեսուելա, Կարակաս, 2002թ., կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով



11. Արգենտինա, Բուենոս Այրես, 1990թ., կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով



12. Ավստրիա, Վիեննա, 1985թ., հեղինակ` Բերանշ Հարթունյան-Թահմասյանց, կառուցվել է, Կ. Փափազյանի և Ավստրիայի Հայ առաքելական Եկեղեցական Խորհրդի հովանավորությամբ



13. Արգենտինա, Կորդովա, 1996թ., կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով



14. Չիլի, Սանտյագո, 1975թ., կառուցվել է հայ համայնքի միջոցներով



15. Իրան, Թեհրան, 1973թ., հեղինակ Է. Աբրահամյան, հովանավոր, Ա. Տեր-Հակոբյան



16. Սիրիա, Լաթաքիա, 1977թ.,հեղինակ` Ե. Կարպուշյան, կառուցվել է Բերիո Հայոց թեմի և Ե. Կարպուշյանի հովանավորությամբ



17. Սիրիա, Դեր Զոր, 1991թ.,հեղինակ` Ս. Պալմանուկյան, ճարտարապետներ` Կ. Թովմասյան և Ս. Գրատյան, կառուցվել է Բերիո Հայոց թեմի և Բերիո հայ համայնքի հովանավորությամբ



17a. Սիրիա, Դեր Զոր, 1991թ.,հեղինակ` Ս. Պալմանուկյան, ճարտարապետներ` Կ. Թովմասյան և Ս. Գրատյան, կառուցվել է Բերիո Հայոց թեմի և Բերիո հայ համայնքի հովանավորությամբ



18. Սիրիա, Դեր Զոր, 1991թ.,հեղինակ` Ա. Ղազարյան, կառուցվել է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության և Բերիո հայ համայնքի հովանավորությամբ



19. Վեդի, Արարատի մարզ, 1990թ., հեղինակ` Պ. Սեդրակյան








ՀԵՏԵՎԵ՝Ք ՄԵԶ



ՆՎԻՐԱԲԵՐԻ՛Ր

DonateforAGMI
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՌ ՊԱՀԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ հիմնադրամի կողմից իրականացվող հատուկ նախագծեր

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱՊՐԱԾՆԵՐԻ ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ

ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ
ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՀՈՒՇԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆ

ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՅՈՒՇԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՀԱՒԱՔԱԾՈՆ

ՀՑԹԻ ԳՐԱԽԱՆՈՒԹ

1915
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի «գրքերի աշխարհը»

ԱՌՑԱՆՑ ՑՈԻՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Temporary exhibition
Ինքնապաշտպանական մարտերը Կիլիկիայում Հայոց ցեղասպանության տարիներին

Նվիրվում Է Մարաշի, Հաճընի, Այնթապի ինքնապաշտպանությունների 100-ամյա տարելիցին

ԼԵՄԿԻՆԻ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿ

Lemkin
ՀՑԹԻ ՄԵԿՆԱՐԿՈՒՄ Է
2022 Թ. ՌԱՖԱՅԵԼ ԼԵՄԿԻՆԻ
ԱՆՎԱՆ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԸ

ՀՑԹԻ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

genedu
«Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում»
կրթական ծրագիր դպրոցականների համար

ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

genedu
ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

ՓՈԽԱՆՑԻ´Ր ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԴ

100photo
Կիսվի՛ր ընտանիքիդ պատմությամբ, փոխանցի՛ր հիշողությունդ սերունդներին:
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն ապրիլի 24-ին ընդառաջ հանդես է գալիս «Փոխանցի՛ր հիշողությունդ» նախաձեռնությամբ:

ՀԵՂԻՆԱԿԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ

DonateforAGMI

«ՀՑԹԻ» հիմնադրամ
ՀՀ, Երևան 0028
Ծիծեռնակաբերդի խճուղի, 8/8
Հեռ.: +374 10 390981
    2007-2021 © Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ     Էլ.հասցե: info@genocide-museum.am