22.07.2022


Լիբանանում գործող ՀԲԸՄ «Վահրամ Ապտալեան» մշակութային հիմնադրամը լույս է ընծայել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի (ՀՑԹԻ) գիտաշխատող, պ․գ․թ․ Ռոբերտ Թաթոյանի «Արևմտեան Հայաստանի Պիթլիսի նահանգի հայ բնակչութեան թիւը Մեծ Եղեռնի նախօրեակին» ուսումնասիրությունը։

Գրքում, 1878-1914 թթ․ վերաբերող բազմաթիվ վիճակագրական աղբյուրների տվյալների համեմատական վերլուծության հիման վրա, Հայոց ցեղասպանության նախօրյակին Օսմանյան կայսրության Բիթլիսի (Բաղեշ) նահանգի հայ բնակչության թվաքանակի հաշվարկ է կատարվել, որի հիմքում դրվել են հատկապես Կ․Պոլսի հայոց պատրիարքարանի 1913 թ․ վիճակացույցի (1913-1914 թթ․ մարդահամար) տվյալները։ Օգտագործվել են նաև օսմանյան կառավարության, դեպքերին ժամանակակից հայ և օտարազգի ճանապարհորդների և հետազոտողների, ռուս և արևմտյան դիվանագետների վիճակագրությունները:

Աշխատանքում արծարծվել են գիտահետազոտական այլ թեմաներ․

1. ներկայացվել են 1878-1914 թթ. Բիթլիսի նահանգի հայ բնակչության թվաքանակի վրա ազդեցություն ունեցած հիմնական գործոնները, անդրադարձ է կատարվել Արևմտյան Հայաստանում օսմանյան իշխանությունների վարչաժողովրդագրական քաղաքականությանը,
2. ներկայացվել է Բիթլիսի նահանգի 1878-1914 թթ. վարչատարածքային բաժանումների պատմությունը,
3. անդրադարձ է կատարվել Բիթլիսի նահանգի տարածքում բնակվող այլ ազգությունների թվաքանակի հարցին։

Համաձայն ուսումնասիրողի հաշվարկի՝ Հայոց ցեղասպանության նախօրյակին Բիթլիսի նահանգում եղել է շուրջ 29․290 տուն, 243․710 շունչ հայ բնակչություն: Հաշվարկի մեջ ընդգրկվել է 695 հայկական բնակավայր: Բիթլիսի նահանգում բնակվել են նաև մոտ 250․000 քուրդ, 30․000 թուրք, 10․000 չերքեզ, 15․000 ասորի և 4․000 եզդի․ հայերը կազմել են նահանգի ընդհանուր բնակչության (553․000) շուրջ 44%-ը, իսկ ոչ իսլամադավան այլ ազգությունների հետ միասին` շուրջ 47%-ը։ Ռոբերտ Թաթոյանը երկու մենագրության, ինչպես նաև հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն երեք տասնյակից ավելի գիտական հոդվածների հեղինակ է (հրապարակումների ցանկը տե՛ս՝ http: https://independent.academia.edu/RobertTatoyan):