06.04.2023


Պիեր-Ալան (Ֆրանսիա) և Ռոնան (Իսպանիա) Պիրո-Ղազերյան եղբայրներն իրենց մեծ պապի՝ Օննիկ Ղազերյանի հրատարակված հուշագրության հետքերով առաջին անգամ ժամանել էին Հայաստան:

Մեծ պապի մասին հիշողությունները փոխանցել են պապիկը (մայրիկի հայրը)՝ Արմանը, և պապիկի քույրը՝ Լյուսին: Պիեր-Ալանը և Ռոնանը մեծ ոգևորությամբ էին հիշում Արման պապի հետ զրույցները: ՀՑԹԻ տնօրեն Հարություն Մարությանի հետ ունեցած հանդիպմանը հպարտությամբ նշեցին իրենց հայկական արմատների և Օննիկ Ղազերյանի ծոռները լինելու փաստը: Խոստացան, որ կրկին Հայաստան են այցելելու իրենց մյուս եղբոր՝ Միքայելի հետ:

Նրանք շրջեցին Հայոց ցեղասպանության թանգարանի ցուցասրահներով, որտեղ ՀՑԹԻ ֆրանսերենի էքսկուրսավար Հասմիկ Մարտիրոսյանի ուղեկցությամբ ծանոթացան մշտական ցուցադրությանը:

«Զմյուռնիան Հայոց և Հունաց ցեղասպանությունների ուղեծիրում. բնաջնջում, հրկիզում և տարագրություն (սեպտեմբեր, 1922 թ.)» խորագրով ժամանակավոր ցուցադրությունը, որի պաստառներից մեկը նվիրված է Օննիկ Ղազերյանին, ներկայացրեց ցուցադրության հեղինակ Թեհմինե Մարտոյանը:

Դեռևս 2008 թ. հոկտեմբերի 1-ին Օննիկ Ղազերյանի ավագ որդին՝ Էդմոն-Հակոբ Ղազերյանը, ՀՑԹԻ-ին է հանձնել ձեռագիր-հուշագրությունը, որն այժմ պահվում է ՀՑԹԻ գիտական ֆոնդերում (բաժին 8, ֆ. հ. 128):

Օննիկ Ղազերյանը ծնվել է 1897 թ. Զմյուռնիայի Էոդեմիշ արվարձանում։ Նրա պատմությունն առաջին հերթին իր մանկությունն է, ընտանեկան կյանքը հայկական միջավայրում՝ ուրախություններով ու դժվարություններով, կրթությունը, 1915-1919 թթ. հարկադիր ծառայությունը թուրքական բանակում: Այդտեղ էլ ապրել է կյանքի ողջ ողբերգությունը, անցել փորձություններով, առերեսվել հայ ժողովրդի եղերական ճակատագրին:

Ղազերյանը, հաղթահարելով բազմաթիվ դժվարություններ և փորձություններ, վերապրել է, իր բնորոշմամբ, «դեռևս մանկուց ունեցած լավատեսության և ուժեղ կամքի» շնորհիվ: 1922 թ. հեռացել է Թուրքիայից, նավով հասել Հունաստան և գտել մորը, եղբայրներին ու քույրերին։ 1923 թ. ժամանել է նախ Մարսել, ապա՝ Փարիզ, աշխատել տաքսու վարորդ։ Ընտանիքին նվիրված լինելուց զատ՝ շատ է կարևորել Հայկական հարցն ու ակտիվ մասնակցել տարբեր միջոցառումների: Փարիզում ամուսնացել է Մելինե Բիլեզիկջյանի հետ (1903-1982)։ Այդ միությունից ծնվել են Ալիսը (1928), Էդմոն-Հակոբը (1930-2021), Արմանը (1933-2021) և Լյուսին (1939)։ Փարիզում անդամակցել է հայկական ամենատարբեր կազմակերպությունների։ Օննիկ Ղազերյանը և Մելինե Բիլեզիկջյանը զավակներին մեծացրել են՝ նրանց մեջ արմատավորելով հայկական մշակույթն ու գրականությունը, սովորույթները: 1948 թ. Ղազերյանները Հայաստան հայրենադարձվելու և ապրելու ցանկություն ու պատրաստա¬կամություն են հայտնել, սակայն Մելինեի առողջական վիճակը թույլ չի տվել: Օննիկ Ղազերյանը մահացել է 1969 թ. դեկտեմբերի 28-ին:

Թեհմինե Մարտոյան, պ.գ.թ.
ՀՑԹԻ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի ավագ գիտաշխատող